Przestępczość przeciwko przyrodzie to jedna z wiodących przyczyn wymierania gatunków na świecie. Z raportu WWF wynika, że polskie służby napotykają poważne problemy w walce z przestępcami. Tylko w latach 2015-2020 polscy celnicy przejęli ponad 420 000 okazów objętych ochroną gatunków roślin i zwierząt, a policjanci ujawnili 33 870 naruszeń ustawy o ochronie przyrody (link do pełnej treści raportu po polsku i angielsku: https://stopwildlifecrime.eu/polish-national-report/).  

Surowe kary, bez wsparcia dla służb nie wystarczą

Kłusownictwo, nielegalny handel chronionymi gatunkami i przemyt oraz zanieczyszczanie środowiska to poważne przestępstwa. Warto mieć tego świadomość, gdyż grożą za nie coraz surowsze kary. Od 01.09.2022 w Polsce, obowiązują nowe przepisy. Zgodnie z nimi za niszczenie środowiska przewidziane są poważniejsze niż wcześniej kary (więcej tutaj). Czy to wystarczy? Przed wejściem w życie nowych przepisów w latach 2015 – 2002 stosunkowo niewiele szkodliwych działań względem przyrody klasyfikowano jako przestępstwa. Większość spośród 33 870 naruszeń ustawy o ochronie przyrody uznawana była za wykroczenia i w blisko połowie przypadków kończyła się upomnieniem. Kary, w tym surowe, należały do rzadkości. Jeszcze mniej spraw znajdowało swój finał w sądzie. W latach 2015 – 2020 jedynie 938 postępowań zakończyło się sprawą w sądzie na podstawie kodeksu karnego, 484 sprawy dotyczyły niszczenia przyrody, 345 nielegalnego handlu chronionymi gatunkami, a 109 przestępstw w rybactwie śródlądowym.

Czy współpraca służb i organizacji pozarządowych będzie rozwiązaniem?

W dniach 17-21 października 2022 r. w Goniądzu odbyły się organizowane przez WWF Polska warsztaty pt. „Przeciwdziałanie przestępczości przeciwko przyrodzie”, w których udział wzięło kilkudziesięciu przedstawicieli m.in. Służby Celno – Skarbowej, Policji i Prokuratury. Uczestnicy warsztatów wymieniali się wiedzą m.in. na temat metod współpracy międzynarodowej, współpracy z ekspertami, prowadzenia postępowań przygotowawczych czy też aktualnych przepisów prawa oraz obowiązujących list gatunków zagrożonych. Konkretna wiedza, którą zdobyli uczestnicy może przyczynić się do zwiększenia skuteczności ich działań i wykrywalność przestępstw.  

Przestępstwa przeciwko przyrodzie, uderzają także w ludzi

Przestępczość przeciwko dzikiej przyrodzie często łączy się z innymi nielegalnymi i bardzo szkodliwymi dla społeczeństwa działaniami, takimi jak: przestępczość podatkowa, pranie pieniędzy i wiele innych.

"Przestępczość przeciwko przyrodzie, ma wpływ na życie każdego z nas. Jest bardzo zróżnicowana i obejmuje wiele aspektów życia społecznego i gospodarczego. Dodatkowo nie ogranicza się tylko do pojedynczych krajów, lecz ma również wymiar międzynarodowy. To wielkie wyzwanie dla służb, które często są niedofinansowane i osamotnione" - tłumaczy Rafał Rzepkowski Specjalista ds. Ochrony Gatunków WWF Polska i dodaje - "Żeby skutecznie walczyć z tego typu przestępstwami konieczna jest współpraca wielu ludzi i organizacji, ale w szczególności Policji, Służby Celno-Skarbowej, Prokuratury i ekspertów w dziedzinie przyrody na poziomie krajowym i międzynarodowym. Do tak kompleksowego podejścia potrzebna jest wiedza, szkolenia oraz zasoby ludzkie i środki finansowe, których często brakuje naszym służbom. Dlatego w ramach wsparcia zwalczania tego typu przestępczości zorganizowaliśmy praktyczne ogólnopolskie warsztaty dla służb i planujemy organizować kolejne w przyszłości."

 Czy ściganie przestępstw przeciw przyrodzie w Polsce może być skuteczniejsze?

"Tempo wymierania gatunków na świecie zmusza nas do poważnego zajęcia się tematem przestępczości przeciwko przyrodzie, dlatego konieczne jest zapewnienie organom ścigania odpowiedniej wiedzy oraz narzędzi by możliwe były stanowcze działania" - przekonuje Rafał Rzepkowski WWF Polska

Polskie służby toczą nierówną walkę - wnioski z raportu

Nasze służby: Policja, Prokuratura, Sądy, Służba Celno-Skrabowa, zmagają się z poważnymi wyzwaniami, ścigając przestępstwa przeciwko przyrodzie i często bywają osamotnione. Dlatego WWF Polska przygotował raport “Przestępczość przeciwko przyrodzie w Polsce”. To właśnie m.in. w oparciu o jego wyniki, odbyły się wspomniane wyżej ogólnopolskie warsztaty w Goniądzu. Raport obejmuje studium przypadków przestępstw w latach 2015-2020. Jakie są najciekawsze wnioski i jak należy wspierać służby w skutecznym działaniu? (Link do całego raportu tutaj: https://stopwildlifecrime.eu/polish-national-report/)

Według raportu podstawowymi problemami systemowymi, jakie muszą zostać rozwiązane, aby walka z przestępstwami przeciwko przyrodzie w Polsce była skuteczna są:  

  • Wyposażenie funkcjonariuszy w odpowiednią wiedzę i szkolenia w zakresie tego typu przestępstw. Często ich wykrycie i ukaranie wymagają współpracy specjalistów wielu dziedzin;  
  • wyposażenie funkcjonariuszy w nowoczesny sprzęt, w tym narzędzia IT do skutecznej walki ze zmieniającymi się formami przestępczości;
  • stworzenie bazy danych biegłych i specjalistów z poszczególnych dziedzin przyrodniczych, których opinie i ekspertyzy są z reguły niezbędne do postawienia sprawców w stan oskarżenia;
  • skrócenie czasu oczekiwania na opinie biegłych co znacząco wpłynie na efekty postępowania;
  • poprawa świadomości społecznej. Ludzie czasami nie wiedzą, że nabywają zagranicą przedmioty zakazane w Unii Europejskiej. Dodatkowo bez współpracy ludzi i zgłoszenia danego przestępstwa służby często nie mogą podjąć działania;
  • stworzenie wyspecjalizowanej służby lub dedykowanych jednostek w strukturze policji, które miałaby odpowiednie zasoby finansowe, ludzkie i niezbędną wiedzę.

Międzynarodowa koalicja przeciwko przyrodniczej przestępczości

WWF Polska jest jedną z 11 europejskich organizacji, która w ramach projektu o nazwie SWiPE “Successful Wildlife Prosecution in Europe” działa na rzecz obniżenia poziomu przestępczości związanej z dziko żyjącymi chronionymi gatunkami. Do najczęstszych i najbardziej szkodliwych przestępstw należą: kłusownictwo, przemyt, nielegalny handel zagrożonymi gatunkami i produktami z nich wytworzonymi oraz zanieczyszczanie środowiska.