ŚRODOWISKO
O NAS
ZAANGAŻUJ SIĘ
KONTAKT
-
Fundacja WWF Polska
ul. Usypiskowa 11
02-386 Warszawa
kontakt@wwf.pl
Szukaj
W kwietniu 2023 r. Fundacja WWF Polska wraz z jedenastoma partnerami przystąpiła do międzynarodowej inicjatywy mającej na celu ochronę populacji dużych drapieżników występujących w Karpatach, w tym wypracowanie scenariuszy, które pozwolą na ich bezkonfliktowe sąsiedztwo z ludźmi.
Duże drapieżniki są ważnym elementem ekosystemów Karpat. To tam mieszka jedna z największych populacji rysia euroazjatyckiego (Lynx lynx), wilka szarego (Canis lupus) i niedźwiedzia brunatnego (Ursus arctos) w Europie.
W ramach projektu LECA (z ang. Supporting the coexistence and conservation of Carpathian LargE CArnivores), współfinansowanego w ramach Programu INTERREG Europa Środkowa, międzynarodowy, ekspercki zespół projektowy wspólnie wypracuje sposoby ochrony dużych drapieżników na terenie Karpat. W ramach projektu ma zostać zbudowany kompleksowy, zrównoważony system monitorowania dużych drapieżników (wilków, niedźwiedzi, rysi) i oferując wspólne rozwiązania w zakresie zwalczania kłusownictwa i rozwiązywania konfliktów między ludźmi a dużymi drapieżnikami.
Pierwsze obserwacje w Bieszczadach
W 2023 roku rozpoczęliśmy działania terenowe w polskiej części Bieszczadów w ramach projektu LECA. Aby skutecznie przeciwdziałać konfliktom na linii człowiek-drapieżnik, musimy wiedzieć, jaki jest zasięg występowania konkretnych gatunków - dlatego zimą rozpoczęliśmy monitoring rysi na południu naszego kraju. Tylko takie podejście daje szansę na powstawanie nowych populacji tego gatunku, a w konsekwencji jego skuteczną ochronę. Montowanie fotopułapek czasem może nie być takie proste, jakby się mogło wydawać, co widać na zdjęciu obok.
Monitoring jest skuteczny – mamy już pierwsze obserwacje rysi w Bieszczadach!
Jak uniknąć konfliktów?
Co rodzi konflikty człowiek-drapieżnik? Czasem ZBYT bliskie sąsiedztwo, np. gdy niedźwiedzie podchodzą w okolice ludzkich osiedli i zabudowań w poszukiwaniu jedzenia. To bardzo inteligentne zwierzęta, które gdy raz się nauczą, że gdzieś mają łatwy dostęp do pożywienia – będą tam wracać. Zamiast polować, chętnie korzystają z naszych odpadków, dlatego już wiele lat temu opracowaliśmy projekt tzw. ,,niedźwiedzioopornych" kontenerów, których niedźwiedzie nie są w stanie otworzyć i zniechęcają się do przychodzenia w dane miejsce. W ramach pierwszego etapu projektu LECA sfinansowaliśmy zakup 3 takich kontenerów, które już możecie znaleźć w Bieszczadach!
Z ludźmi i dla ludzi
Celem projektu ma być wspólne wypracowanie mechanizmów umożliwiające jak najbardziej bezkonfliktowe współistnienie rysi, wilków i niedźwiedzi z ludźmi zamieszkującymi tereny ich występowania. Dlatego działania projektowe będą realizowane przy współpracy z mieszkańcami Karpat, żeby potrzeby lokalnych społeczności godzić z ochroną dużych drapieżników.
Projektowi przewodniczy Uniwersytet G.J. Mendla w czeskim Brnie, a uczestniczą w nim przedstawiciele parków narodowych, uczelni wyższych, organizacji pozarządowych, instytucji rządowych i służb leśnych z Rumunii, Słowacji, Polski, Czech, Węgier i Słowenii.
Projekt potrwa do 31 marca 2026 r.
Spotykamy się z lokalnymi społecznościami!
6 września 2024 r. w ramach naszego projektu LECA współfinansowanego dzięki gościnności Ośrodka Informacji i Edukacji Turystycznej Bieszczadzkiego Parku Narodowego w Lutowiskach mieliśmy przyjemność organizować spotkanie poświęcone koegzystencji społeczności lokalnych w polskiej części Karpat Wschodnich i dużych drapieżników – wilków, rysi i niedźwiedzi.
Spotkanie było platformą wymiany doświadczeń ekspertów, w tym m.in. reprezentantów jednostek samorządu terytorialnego, lasów państwowych, łowiectwa, izb rolniczych i doradztwa rolniczego, policji oraz organizacji pozarządowych dotyczących konfliktów i problemów wynikających ze współdzielenia przestrzeni z dużymi drapieżnikami. Przedstawiciele lokalnych instytucji byli bardzo zaangażowani w temat spotkania i dzięki temu wybrzmiało wiele cennych spostrzeżeń i wniosków.
W trakcie dyskusji wybrzmiały m.in. tematy związane z liczebnością i dynamiką populacji ssaków drapieżnych oraz koniecznością usystematyzowania sposobu zliczania populacji. Zwrócono uwagę na to, że większość szkód niedźwiedzich powodowana jest przez pojedyncze, problematyczne osobniki. Dyskutowano na temat podejmowanych interwencji wobec zgłaszanych obserwacji dużych drapieżników w bezpośrednim otoczeniu siedzib ludzkich, sposobów postępowania i neutralizacji zagrożenia. Podawano też przykłady dobrych praktyk w zakresie gospodarki odpadami i podkreślano, że to podstawa ograniczenia habituacji niedźwiedzi, a co za tym idzie – minimalizacji konfliktów na linii człowiek-duży drapieżnik. Potrzeba ograniczenia dostępu niedźwiedzi do odpadów organicznych była głównym wnioskiem ze spotkania, który wybrzmiał w wypowiedziach wielu uczestników.
Mamy nadzieję, że spotkanie w Lutowiskach z gospodarzami i mieszkańcami obszaru rozpoczęło trwałą współpracą w zakresie wypracowania i wdrożenia sposobów minimalizujących konflikty z dużymi drapieżnikami. Skuteczna ochronna przyrody powinna uwzględniać głos lokalnych społeczności, a zaproponowane rozwiązania powinny być wypracowane i akceptowane przez wszystkich zainteresowanych.
Wycieczka za granicę? W Karpatach to codzienność :)
Ocena populacji rysia w Karpatach opiera się głównie na monitoringach prowadzonych w każdym kraju z osobna. Niestety, tak zbierane dane są niewiarygodne i mają tendencję do przeceniania wielkości populacji – jednego osobnika mogą bowiem policzyć dwa albo nawet trzy kraje jednocześnie.
Dlatego w ramach projektu LECA monitoring rysia, prowadzony przez WWF Polska w Bieszczadach, zsynchronizowany jest z monitoringiem prowadzonym przez naszych partnerów projektu LECA po ukraińskiej i słowackiej stronie gór. I mamy już pierwszą dokumentację osobnika, który przemieszcza się między granicą polsko-słowacką! Tej jesieni był on kilkukrotnie zarejestrowany przez fotopułapki w polskich Bieszczadach, a niedawno dał się także sfotografować naszym słowackim partnerom! Karpackie rysie możemy identyfikować dzięki unikalnemu ułożeniu cętek i dlatego mamy pewność, że to właśnie ten ryś zagościł po obu stronach granicy.
Współpraca transgraniczna przy zwalczaniu kłusownictwa
W dniach 16-17 stycznia 2025 roku w ośrodku REWITA w Kościelisku odbyło się współorganizowane przez Fundację WWF Polska transgraniczne seminarium dla organów ścigania w ramach projektu LECA. Wydarzenie zgromadziło również przedstawicieli instytucji ochrony przyrody, organizacji pozarządowych – ekspertów z Polski, Słowacji i Czech. Celem spotkania było wzmocnienie współpracy międzynarodowej w zakresie przeciwdziałania kłusownictwu i innym przestępstwom przeciwko środowisku oraz ochrony dużych drapieżników, takich jak wilki, rysie i niedźwiedzie brunatne.
Uczestnicy wysłuchali prezentacji ekspertów dotyczących wyzwań związanych z ochroną gatunków chronionych, ze szczególnym uwzględnieniem problemu kłusownictwa. Przedstawiono m.in. założenia projektu LECA, raporty krajowe na temat nielegalnych działań wymierzonych w gatunki chronione oraz analizy dotyczące dynamiki populacji dużych drapieżników w regionie karpackim. Szczególną uwagę poświęcono prawnym aspektom ochrony środowiska oraz możliwościom doskonalenia systemów prawnych w tym zakresie.
Dzięki udziałowi przedstawicieli policji i prokuratury omówiono również praktyczne metody ścigania przestępstw środowiskowych. Prelegenci ze Słowacji, z Polski oraz z Czech zaprezentowali konkretne przypadki działań wymierzonych przeciwko chronionym gatunkom zwierząt oraz narzędzia wspierające wykrywanie i zwalczanie tych przestępstw, takie jak genetyczny i telemetryczny monitoring dużych drapieżników.
Zwieńczeniem seminarium była dyskusja, podczas której uczestnicy wymienili się doświadczeniami oraz przedstawili rekomendacje dotyczące dalszych działań. Podkreślono konieczność lepszej wymiany informacji między krajami, organizacji wspólnych szkoleń oraz rozwijania narzędzi wspierających organy ścigania. Podsumowano, że skuteczna ochrona dużych drapieżników wymaga zarówno intensywnej współpracy transgranicznej, jak i aktywnego zaangażowania społeczności lokalnych.
Kolejne spotkanie to konkrety na przyszłość!
12 lutego 2025 dzięki uprzejmości Ośrodka Informacji i Edukacji Turystycznej Bieszczadzkiego Parku Narodowego w Lutowiskach zorganizowaliśmy spotkanie poświęcone koegzystencji społeczności lokalnych w polskiej części Karpat Wschodnich z dużymi drapieżnikami. Rozmawialiśmy głównie o tym, jak minimalizować konflikty z niedźwiedziem brunatnym.
W spotkaniu u wzięli udział m.in. przedstawiciele bieszczadzkich gminnych samorządów, instytucji zajmujących się ochroną przyrody oraz rolnictwem, naukowcy i przedstawiciele organizacji pozarządowych, partnerzy projektu LECA z Polski, Słowacji, Czech i Ukrainy. Poprzednie spotkanie (przeprowadzone we wrześniu) pozwoliło zarysować najistotniejsze wyzwania i dzięki temu efektem tego spotkania mogły być już konkretne ustalenia oraz propozycje zmian. Zgodnie ustalono, że obszarem najistotniejszym i na który wspólnie mamy wpływ, będzie:
- ograniczenie dostępu niedźwiedzi do źródeł pokarmu antropogenicznego (głównie odpadów w tym śmieci).
- edukacja społeczeństwa, głównie turystów, w kwestii tego, jak powinno się zachowywać w obszarach zamieszkałych przez duże drapieżniki
- przedsięwzięcie zmian systemowych m.in. umożliwiających dofinansowanie działań prewencyjnych z wykorzystaniem funduszy europejskich, czy udoskonalenia metodyki monitoringu dużych ssaków drapieżnych w skali kraju.
W efekcie, na koniec spotkania, ustalono, że powstaną grupy robocze systematycznie spotykające się grupy robocze, które będą wspólnie pracowały w obrębie powyższych obszarów tematycznych. Wspólnie zostaną opracowane i przetestowane nowe metody prewencyjne, dzięki którym niedźwiedzie przestaną mieć dostęp do śmieci w najbardziej problematycznych miejscach.
Chcesz wiedzieć więcej na temat tego projektu? Sprawdź stronę Interreg.
