Morskie obszary chronione

Morza i oceany zajmują ponad 70% powierzchni Ziemi, przez co mają ogromny wpływ na życie wszystkich organizmów, w tym także na nasze. Z tego powodu tak istotny jest ich dobry stan. Szacuje się, że przynajmniej 30% obszarów morskich na całym świecie powinno zostać objętych OCHRONĄ do 2030 roku, z czego co najmniej 1/3, a więc 10% - OCHRONĄ ŚCISŁĄ, na których co do zasady nie będzie można prowadzić działań ingerujących w przyrodę¹. Uważa się, że dopiero taki odsetek morskich obszarów chronionych pozwoli utrzymać odporność oceanów na zmianę klimatu czy inne negatywne czynniki². Cele te zostały wprowadzone do polityk na poziomie regionalnym (w przypadku Bałtyku w oparciu o Konwencję Helsińską), unijnym, jak i globalnym.

Do 2030 roku pozostało mało czasu, a obecnie tylko ok. 6,4% światowego oceanu jest chroniona w efektywnie zarządzanych morskich obszarach chronionych, z czego jedynie 2,7% jest ściśle chroniona³.

A jak ochrona obszarów morskich wygląda w Polsce?

Dlaczego tak jest?

Nie wystarczy tylko objąć obszar formalną ochroną, trzeba również tę ochronę wcielić w życie. Niestety, polskie morskie obszary chronione w większości nie mają prawnie wiążących planów ochrony.

Prace nad planami ochrony dla niektórych morskich obszarów Natura 2000 rozpoczęły się wiele lat temu i nadal nie zostały one przyjęte przez władze. Dla tych wyznaczonych w 2004 r. termin na przyjęcie planów ochrony (wynikający z dyrektywy siedliskowej) minął w 2010 r., a więc ponad 15 lat temu!

Jak powinien wyglądać skuteczny plan ochrony?

Żeby ochrona przyrody była skuteczna, obszar chroniony powinien mieć zatwierdzony i wdrażany plan ochrony.

Plan ochrony opisuje dany obszar, jego charakterystykę, funkcje jakie pełni, wskazuje cenne gatunki zwierząt i roślin, a także siedliska. Oprócz tego identyfikuje zagrożenia i sposoby ich minimalizowania, wskazuje zakres planowanych działań ochronnych, w tym np. określa, które fragmenty i w jaki sposób mogą być udostępnione dla turystów. Zaplanowane działania muszą być konsekwentnie wdrażane, a ich efektywność stale monitorowana. Aby ten cel osiągnąć, istotne jest zapewnienie finansowania i zaangażowanie odpowiedniej liczby pracowników. Niestety nie zawsze instytucje zarządzające obszarami chronionymi mają do tego wystarczające zasoby.

Ludzie są ważni

Cały proces ochrony powinien uwzględniać od początku perspektywę lokalnej społeczności i jej potrzeby, jak również innych interesariuszy, ponieważ nie da się prowadzić skutecznej ochrony przyrody bez ludzi, którzy mieszkają czy działają na danym terenie.

Co ty możesz zrobić?

Bałtyk poddany jest licznym zagrożeniom. Musimy działać skutecznie, aby przeciwdziałać destrukcyjnym procesom.

Przyłączając się do działań Fundacji WWF Polska pomagasz chronić zagrożone ekosystemy morskie.

Źródła:
¹ https://wwfeu.awsassets.panda.org/downloads/mpa_fact_sheet___good_ocean_governance.pdf
² IUCN 2016. Increasing marine protected area coverage for effective marine biodiversity conservation. World Conservation Congress.
³ MPAtlas, 2025. https://mpatlas.org