Czy samotnik może ochronić las?

Czy chodzi tu o lubiących samotne wędrówki? Nie tym razem! Właśnie zakończone zostały prace nad raportami podsumowującymi przeprowadzone w 2020 roku inwentaryzacje ptaków lęgowych w Puszczy Knyszyńskiej. Wśród nich znalazły się właśnie samotniki, a także sóweczki, siniaki, dzięcioły i wiele innych. Czemu wykonano te obserwacje i dlaczego liczenie ptaków może mieć duży wpływ na ochronę lasów?

1. Które gatunki ptaków są ważne dla lasów?
2. Jak prowadzi się obserwacje ornitologiczne?
3. Czy gospodarka leśna szkodzi ptakom?
4. Co bobry mają wspólnego z ptakami?
5. Pomóż nam chronić lasy nie tylko dla sóweczki!

 

...

Które gatunki ptaków są ważne dla lasów?

W 2020 roku w Puszczy Knyszyńskiej przeprowadzona została inwentaryzacja gatunków objętych ochroną przez dyrektywę Ptasią, na obszarach badawczych o łącznej powierzchni ponad 240 ha, oraz sprawdzane były lokalizacje gniazdowania sóweczki, stwierdzone w roku wcześniejszym. 

Celem tych działań było objęcie odpowiednią ochroną fragmentów lasu szczególnie cennych dla zachowania różnorodności biologicznej lasów. W obserwacjach wszystkie gatunki wymienione w załączniku I Dyrektywy Ptasiej oraz dodatkowo te, których populacja w Puszczy Knyszyńskiej jest istotna w skali Polski, czyli: sóweczkę, bielika, bociana czarnego, droździka, dzięcioła białogrzbietego, czarnego, średniego, trójpalczastego, zielonosiwego, jarząbka, jastrzębia, krzyżodzioba świerkowego, muchołówkę białoszyją i małą, orlika krzykliwego, orzechówkę, puchacza, samotnika, siniaka, trzmielojada, włochatkę, wójcika, zimorodka i żurawia. Lista jest długa, a przeciętny obserwator podczas spaceru nie byłby w stanie dojrzeć wszystkich skrzydlatych mieszkańców puszczy. 

Mimo to obecność tych gatunków świadczy o sprzyjających im warunkach do życia. Idealne lokum dla wskazanych ptaków to tereny jak najbardziej naturalne, starodrzew, obszary podmokłe, obecność drzew martwych i zamierających. Tam, gdzie się znajdują, tam warto chronić cały krajobraz.

 

...

Jak prowadzi się obserwacje ornitologiczne?

Cóż, z pewnością cechą dobrego ornitologa jest… cierpliwość. Potrzeba też ogromnej wiedzy i uważności. Nie zawsze obecność ptaków jest dostrzegalna na pierwszy rzut oka. To nie tylko trzepot skrzydeł nad głową, ale także dziuple, ślady polowań, odchody i wypluwki, czyli niestrawione resztki posiłku.

W 2020 roku kontrole w Puszczy Knyszyńskiej były prowadzone od 10 marca do 20 czerwca, ponieważ w tym czasie różne gatunki mają swoje okresy lęgowe. Znalezienie miejsc ich pobytu pozwala stwierdzić, który fragment lasu jest dla tych gatunków szczególnie cenny i wart ochrony. Niektóre wizyty w terenie odbywały się wieczorem, jednak przeważająca większość o poranku, nie później niż 2 godziny od wschodu słońca. Można pokusić się nawet o stwierdzenie, że dobry ornitolog jest też „rannym ptaszkiem”.

...

Czy gospodarka leśna szkodzi ptakom?

Nie każda gospodarka leśna szkodzi ptakom. Odpowiednio prowadzona to taka, która zostawia miejsce do życia i prowadzenia lęgów skrzydlatych mieszkańców lasów. Gospodarka taka dba o to, aby pozostawiać fragmenty starych lasów, a w miejscach prowadzenia wycinki zachować część drzew do naturalnej śmierci. Drzewa stare, martwe lub zamierające są ważne dla ptaków, to miejsca gniazdowania, schronienia, czatowania oraz odpoczynku. Jak stwierdzono w inwentaryzacji z 2019 roku w Puszczy Knyszyńskiej, ponad połowa drzew dziuplastych wykorzystywanych przez sóweczki była martwa lub obumierająca¹. Takie drzewa nie powinny być usuwane, o ile nie zagrażają bezpieczeństwu ludzi. Odpowiednia gospodarka leśna nie dopuszcza również wycinek w okresach lęgowych ptaków.

...

Co bobry mają wspólnego z ptakami?

W czasie prowadzonych inwentaryzacji zaobserwowano, że rozlewiska bobrowe sprzyjają różnorodności przyrodniczej, w tym obecności ptaków. To kolejny przykład pokazujący jak niesamowitą układankę stanowi dzika przyroda! Często w takich miejscach występuje nagromadzenie martwego drewna, co z kolei wpływa na obecność owadów z nim związanych, którymi żywią się jedne najrzadszych krajowych dzięciołów - białogrzbiety i trójpalczasty. Pozytywny wpływ bobrów to również zapobieganie suszy, co jest istotne dla całego lasu. Dlatego jedną z głównych rekomendacji sporządzonych opracowań jest pozostawienie tam bobrowych do ich naturalnego rozpadu (o ile nie kolidują one z zapewnieniem bezpieczeństwa ludziom) i wyłączenie takich miejsc z gospodarki leśnej.

...

Pomóż nam chronić lasy nie tylko dla sóweczki!

Dzięki wsparciu darczyńców Fundacja WWF Polska może prowadzić monitoring sóweczki i innych ptaków lęgowych. Wyniki tych prac są zgłaszane do odpowiednich nadleśnictw i Regionalnych Dyrekcji Ochrony Środowiska. Ustanawiane na podstawie wniosków strefy ochronne służą nie tylko ptasim mieszkańcom lasów, ale także wszystkim gatunkom znajdującym się na chronionym terenie. 

W latach 2019-2020 WWF Polska zgłosiła Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Białymstoku wnioski o objecie ochroną strefową w sumie 20 lokalizacji z gniazdami sóweczki, co do maja 2021 roku poskutkowało stworzeniem 6 stref ochronnych sóweczki. Czekamy kolejne decyzje. Zgłoszone miejsca gniazdowania sóweczki powinny być objęte ochroną niezależnie od istnienia strefy, są to siedliska gatunku prawnie chronionego.

Autorzy: Agnieszka Muzińska, Dariusz Gatkowski

 ¹ Tumiel T., Białomyzy P., Grygoruk G., Korniluk M. Świętochowski P., Wereszczuk M. 2020. Inwentaryzacja sóweczki (Glaucidium passerinum) na wybranych powierzchniach obszaru Natura 2000 Puszcza Knyszyńska PLB200003.Fundacja WWF Polska, Warszawa, Polska.