Co roku z powodu kolców na płotach w męczarniach ginie kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt łosi. Ostatnia dekada kosztowała życie aż 120 tych zwierząt. Ofiarami niebezpiecznych, często nielegalnych ogrodzeń powszechnie stosowanych na polskich posesjach są też inne zwierzęta - jelenie, sarny, psy. Mogą nimi być też ludzie. Dlatego WWF Polska i Fundacja ClientEarth Prawnicy dla Ziemi apelują o zmianę przepisów, aby promować ogrodzenia #bezkolców.

Wypadki z udziałem ludzi i zwierząt

Ogrodzenia zakończone ostrymi grotami to częsty element polskiego krajobrazu. Niestety co jakiś czas słyszymy o przypadkach, w których zwierzęta zawisają na nich przy próbie ich sforsowania. Takie ogrodzenia tworzą również zagrożenie dla ludzi, zarówno dorosłych, jak i dzieci.

“Do wypadków z udziałem zwierząt, na zakończonych ostrymi, metalowymi elementami ogrodzeniach dochodzi dość często. Najczęściej słyszymy o przypadkach, kiedy to łoś zawisa przy próbie sforsowania niebezpiecznego ogrodzenia. W samym 2020 roku na ogrodzeniach zginęło kilkanaście łosi, a skala problemu może być większa, bo nie wszystkie przypadki są ujawniane”, tłumaczy dyrektor IBS PAN w Białowieży dr hab. Rafał Kowalczyk.

Migrujący łoś

Jak to możliwe? Łosie odbywają sezonowe migracje, czasem wkraczając na tereny zabudowane, zwłaszcza, że budynki i płoty coraz częściej pojawiają się na obszarach do niedawna użytkowanych przez dzikie zwierzęta. Coraz częściej zdarza się, że mieszkańcy miejscowości położonych w sąsiedztwie lasów i mokradeł spotykają łosie na okolicznych uliczkach czy wręcz własnych podwórkach.

Jak tłumaczy prof. Kowalczyk: “Łosie potrafią sforsować nawet 2 metrowe ogrodzenie. Niestety, gdy te 300 kg zwierzęta zahaczą o ostre groty na płocie nadziewają się na nie i nie są w stanie się oswobodzić, co prowadzi do śmierci albo poważnych obrażeń. Takiego zwierzęcia nie da się uratować, można tylko skrócić jego cierpienie”.

Stawiam, bo ... chcę!

Skąd śmiercionośne płoty w polskim krajobrazie? Z powodu braku egzekwowania obowiązującego prawa i niewiedzy wśród obywateli. Zgodnie z § 41 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie1, ogrodzenie nie może stwarzać zagrożenia dla bezpieczeństwa ludzi i zwierząt, a umieszczanie ostro zakończonych elementów, drutu kolczastego, tłuczonego szkła oraz innych podobnych wyrobów, na ogrodzeniach na wysokości mniejszej niż 1,8 m jest zabronione. Jednak budowa takiego płotu nie wymaga żadnych formalności, nikt więc nie kontroluje, czy ostre elementy nie zostały umieszczone na niedozwolonej wysokości.

Obowiązek zgłoszenia budowy ogrodzenia pojawia się dopiero gdy jego wysokość ma wynosić powyżej 220 cm. Procedura ta jest bardzo uproszczona. Można m.in. dołączyć odręcznie wykonany rysunek ogrodzenia i nie trzeba informować, czy ogrodzenie będzie zakończone ostrymi elementami. W efekcie urzędnicy przyjmują zgłoszenie bez pełnej wiedzy na temat tego, czy parametry planowanego ogrodzenia będą zgodne z prawem, a obywatele dalej kupują w marketach płoty, które stają się śmiertelną pułapką dla zwierząt.

“Niestety brak świadomości dotyczącej przepisów budowlanych i związanych z tym zagrożeń dla przyrody powoduje, że ludzie często stawiają niebezpieczne ogrodzenia. Co gorsza, nikt tego nie sprawdza. Gotowe płoty dostępne w marketach budowlanych wymagają wysokiej podmurówki, czego Polacy nie wiedzą, nikt ich też o tym nie informuje i narażają dzikie zwierzęta na śmierć, i cierpienie”,  tłumaczy Stefan Jakimiuk specjalista ds. Ochrony przyrody WWF Polska.

Agata Szafraniuk z ClientEarth dodaje: “Problemem jest nie tylko brak egzekucji przepisów, ale i brak kar za ich naruszanie. W przypadku śmierci łosi na ogrodzeniach powinno być wszczynane postępowanie co do legalności ogrodzenia (Ustawa Prawo budowlane) i śmierci łosia (Ustawa o ochronie zwierząt2). Jednak nie znamy przypadku, by tak się stało w praktyce.”

Podlaska policja poinformowała PAP, że nie prowadzi żadnych postępowań, w przypadku tego typu wypadków z udziałem zwierząt. Mamy więc martwe prawo, które nie jest egzekwowane3. Zwierzęta giną, płoty rosną...

Tylko tyle musimy zrobić

Według naukowców nawet niewielka zmiana w przepisach może przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa ludzi i zwierząt4.  

Oto cztery najważniejsze postulaty na dziś:

  • Podniesienie najmniejszej możliwej wysokości ogrodzeń na której można umieszczać ostre elementy do 2 m (tj. powrót do przepisów, które obowiązywały w 1995 roku). Taka wysokość w znaczący sposób może ograniczyć pokonywanie ogrodzeń nawet przez tak duże zwierzęta, jak łosie, a tym samym ratować im życie.
  • Wprowadzenie zmian we wzorze zgłoszenia, tak aby zgłaszający miał obowiązek w precyzyjny sposób określić rodzaj i parametry budowanego ogrodzenia.
  • Uznanie infrastruktury niezagrażającej dzikiej faunie za element prośrodowiskowej polityki państwa i promowanie jej.
  • Egzekwowanie przepisów prawa i uświadamianie obywateli w tym zakresie.

Oto postulat na jutro:

  • Rozważenie całkowitego zakazu budowy ogrodzeń z ostrymi zakończeniami. Stanowią one zagrożenie dla ludzi i zwierząt, nie zabezpieczając terenu przed intruzem.

Na ratunek łosiom

To nie pierwszy raz kiedy podnoszony jest temat śmierci zwierząt na ogrodzeniach. W 2019 roku naukowcy z Fundacji ClientEarth Prawnicy dla Ziemi i Instytutu Biologii Ssaków PAN wspólnie zaapelowali do Ministra Inwestycji i Rozwoju o wprowadzenie zmian w przepisach.

“Ministerstwo pozytywnie ustosunkowało się do naszych apeli, twierdząc, że weźmie je pod uwagę. Niestety tak się nie stało, mimo że była na to szansa - rok temu znowelizowano rozporządzenie, ale proponowane przez nas zmiany nie zostały uwzględnione. Od tego czasu w męczarniach zginęły kolejne zwierzęta i będą ginąć nadal, jeżeli nie zaczniemy egzekwować, a w dłuższej perspektywie zmieniać prawa”, mówi Agata Szafraniuk z ClientEarth.

Fundacja WWF Polska dołącza do kampanii edukacyjnej #bezkolców, "Łoś to nie złodziej! Budujesz ogrodzenie? Zrezygnuj z kolców!". Uratujmy życie zwierząt. Naprawdę!

Źródła:

  1. ISAP: Dziennik Ustaw RP (dostęp z dnia 3.11.2021)
  2. MSN: "Naukowcy: ostro zakończone ogrodzenia śmiertelnym zagrożeniem dla ludzi i zwierząt" (dostęp z dnia 7.10.2021)
  3. ClimatEarth: "Łoś to nie złodziej, czyli dlaczego warto budować ogrodzenia #bezkolców" (dostęp z dnia 7.10.2021)
  4. Gazeta Prawa: "Łoś to nie złodziej. Potrzebna pilna zmiana prawa, by ratować zwierzęta" (dostęp z dnia 7.10.2021)