Żyjemy w świecie, w którym ilość odpadów wprowadzanych do środowiska stale rośnie. W ciągu ostatnich 65 lat produkcja tworzyw sztucznych wzrosła z 2 do 348 milionów ton rocznie. Niestety, jedynie 14% wprowadzanych na rynek opakowań z tworzyw sztucznych jest zbieranych i poddawanych recyklingowi. Prowadzi to, do strat w wysokości od 80 do 120 mld USD rocznie, jak szacuje Fundacja Ellen MacAtrhur działająca globalnie na rzecz gospodarki obiegu zamkniętego.
W ostatnich latach ilość opakowań z tworzyw sztucznych stale rośnie, i nic nie wskazuje na to, iż tendencja ta miałaby się zmniejszyć. Pomimo tego, że opakowania plastikowe mają swoje zalety (np. żywność w opakowaniach z tworzywa sztucznego jest dłużej zdatna do spożycia, opakowania są trwałe i lekkie), trafiające do środowiska odpady z tworzyw sztucznych stwarzają zagrożenia dla zdrowia ludzkiego i przyrody Rozwój gospodarki o obiegu zamkniętym, w której opakowania są zbierane i poddawane recyklingowi, a nie wyrzucane, jest ważnym krokiem w kierunku zrównoważonej przyszłości.
Co sprawi, że obieg stanie się zamknięty?
Skala i złożoność problemu potrzebuje kompleksowego podejścia. Zmiana obecnie funkcjonującego modelu na gospodarkę o obiegu zamkniętym wymaga współpracy i zaangażowania interesariuszy na każdym etapie życia produktu, od projektantów i producentów opakowań, etykiet, recyklerów, konsumentów; po biznes, organizacje pozarządowe i rząd. Bez współpracy interesariuszy z różnych środowisk, żadne z wypracowanych rozwiązań nie będzie skuteczne.
Dlaczego nie liniowy?
Obecnie dominujący model gospodarki, nazywany liniowym, opiera się na zasadzie “weź– wytwórz-wyrzuć”, co prowadzi do wzrastającej ilości odpadów. Surowce pozyskujemy bez ograniczeń, produkujemy i kupujemy przedmioty, które następnie się psują, więc je wyrzucamy. Skutkuje to wzrastającym zapotrzebowaniem na surowce, co prowadzi do nadmiernej eksploatacji zasobów naturalnych, degradacji środowiska i zwiększonej emisji gazów cieplarnianych. Gospodarka o obiegu zamkniętym (GOZ) działa tak, żeby wartość surowców, materiałów i gotowych produktów była zachowana tak długo, jak to możliwe, przy jednoczesnej minimalizacji odpadów. Jest to odpowiedź na dwa globalne wyzwania naszych czasów: zmianę klimatu i rosnący niedobór zasobów naturalnych.
Najważniejsze zmiany, to zmiany systemowe.
W marcu bieżącego roku Komisja Europejska przyjęła jeden z najważniejszych elementów Europejskiego Zielonego Ładu - Nowy Plan Działania w dążeniu do gospodarki obiegu zamkniętego. Komisja Europejska zaproponuje obowiązkowe wymagania dotyczące zawartości tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu oraz środki ograniczania ilości odpadów dla kluczowych produktów, takich jak opakowania. Ponadto, Dyrektywa UE, mająca na celu ograniczenie zużycia jednorazowych produktów z tworzyw sztucznych, mówi między innymi o konieczności osiągnięcia minimum 30-procentowego udziału materiału pochodzącego z recyklingu tworzyw sztucznych do roku 2030.
Do dwóch największych zobowiązań podjętych przez Polskę należą: tzw. pakiet odpadowy, który wszedł w życie 4 lipca 2018 roku oraz tzw. Dyrektywa Plastikowa (The Single-Use Plastics Directive) zatwierdzona przez Parlament Europejski w marcu 2019 roku.
Po zielonych śladach do kosza
Istotne są też innowacyjne działania skierowane do konsumentów. W Kopenhadze, aby walczyć ze śmieceniem w przestrzeni miejskiej, na chodnikach umieszczono zielone ślady stóp, kierujące ludzi do najbliżej znajdującego się kosza. Doprowadziło to do zmniejszenia zaśmiecania w tym obszarze o ponad 45%.
W Polsce również wdrażane są powoli pilotażowe innowacyjne rozwiązania skierowane do konsumentów. Jednym z wyzwań, z jakimi mierzy się Polska jest nieprawidłowa segregacja odpadów. W Ciechanowie wdrożono pilotaż, mający na celu motywację mieszkańców do segregacji odpadów. W maju 2019 roku, mieszkańcy miasta otrzymali naklejki z kodami kreskowymi na worki na śmieci, umożliwiające otwarcie pojemników. Pojemniki zostały wyposażone w wagi oraz specjalne czujniki, rozpoznające czy odpady zostały posegregowane w odpowiedni sposób oraz przez którego mieszkańca. Poprawna segregacja była nagradzana np. biletami na koncert. Dzięki systemowi, odbiorca odpadów był też informowany, kiedy pojemniki były już zapełnione i gotowe do odbioru. Po trzech miesiącach pilotażu liczba gospodarstw, segregujących odpady wzrosła aż o 90%.
Dlatego tak istotna jest kwestia współpracy międzysektorowej w dążeniu do wyeliminowanie generowania odpadów oraz osiągnięcia modelu gospodarki obiegu zamkniętego.
Fundacja Ellen MacArthur
Fundacja Ellen MacArthur (EMF) jest światowym liderem, aktywnym promotorem i inicjatorem przejścia na gospodarkę o obiegu zamkniętym. EMF współpracuje z biznesem, rządem i środowiskiem akademickim w celu zbudowania ram dla gospodarki, która jest w fazie odbudowy i regeneracji w fazie projektowania. Global Commitment zmobilizował już ponad 450 sygnatariuszy, którzy są zdeterminowani, aby rozpocząć budowę okrągłej gospodarki dla tworzyw sztucznych.
Ważna rola biznesu
Podążanie w przyszłość nie jest możliwe bez silnego zaangażowania i współpracy z biznesem. Dobrym przykładem jest firma UPM Raflatac, wiodący producent przyjaznych środowisku materiałów etykietowych do różnych zastosowań końcowych (m.in. na produktach spożywczych, farmaceutycznych oraz chemii gospodarczej i kosmetykach). UPM Raflatac jest partnerem Fundacji Ellen MacArthur i sygnatariuszem globalnego zobowiązania the New Plastics Economy wspierającego przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym. Celem jest zapewnienie markom etykiet, które zwiększają możliwości recyklingu opakowań oraz wykorzystania zawartości poddanej recyklingowi, a także umożliwiają klientom recykling odpadów etykietowych dzięki autorskiemu programowi RafCycle™ by UPM Raflatac. Oznacza to również napędzanie branży poprzez innowacyjne rozwiązania etykietowe oparte na odnawialnych źródłach energii, oddzielenie produkcji tworzyw sztucznych od zużycia paliw kopalnych w kierunku bardziej zrównoważonej przyszłości, wykraczającej poza wykorzystanie paliw kopalnych. Doskonałym tego przykładem jest wprowadzony w 2019 r. Forest Film, innowacyjny foliowy materiał etykietowy pozyskany w 100% z drewna.
WWF Polska i UPM Raflatac - razem na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym
WWF Polska i UPM Raflatac włączyły działania na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym w zakres partnerstwa, które rozpoczęło się już w 2012 r. i ma na celu przywrócenie naturalnych ekosystemów rzecznych w Polsce oraz zwiększenie świadomości na temat znaczenia rzek dla zachowania bioróżnorodności. Rozszerzenie współpracy o ten ważny temat gospodarki o obiegu zamkniętym pozwala na podniesienie świadomości zarówno środowiska biznesowego, jak i konsumentów w Polsce i poza nią. Dla WWF Polska i UPM Raflatac gospodarka o obiegu zamkniętym jest jednym z fundamentów zrównoważonej przyszłości.
Artykuł powstał ze współpracy z UPM Raflatac, partnerem strategicznym WWF Polska
Autorki: Magdalena Wieczerzyńska, Antonina Konarzewska WWF Polska, konsultacja Vera Bartsch UPM Raflatac
Szukaj
