Las – naturalna klimatyzacja Ziemi

Lato to czas, kiedy wreszcie możemy pobyć na łonie natury i nacieszyć jej pięknem, a także odczuć na własnej skórze, że faktycznie uspokaja. Jednym z miejsc, gdzie przyroda zachwyca w sposób szczególny, jest bez wątpienia las. W Polsce wciąż mamy sporo lasów — szacuje się, że zajmują one ok. 31% powierzchni naszego kraju. Lasy są naszym narodowym dziedzictwem, wpływają pozytywnie na klimat i nasze zdrowie, dlatego powinniśmy je chronić. Ich liczne korzyści dla przyrody (i nas samych), a także sposoby na to, jak chronić lasy, wymieniamy w poniższym artykule.

W dalszej części artykułu: 

1. Dlaczego tak bardzo lubimy lasy, zwłaszcza latem
2. Dlaczego las chroni nas przed suszą i łagodzi jej skutki
3. Jak las łagodzi skutki zmiany klimatu
4. Jak chronić leśny mikroklimat
5. Dobroczynny wpływ leśnych kąpieli na zdrowie
6. Zanocuj w lesie
7. Jak ograniczyć ryzyko pożarowe w lesie
8. Leśny savoir-vivre

1. Dlaczego tak bardzo lubimy lasy, zwłaszcza latem 

Gdy żar leje się z nieba, nie ma to jak wybrać się do lasu. Kiedy tylko się do niego wejdzie, czuć powiew upragnionego, orzeźwiającego powietrza. Te charakterystyczne warunki atmosferyczne, jakie panują w lesie (przypominające działanie klimatyzacji), zawdzięczamy przede wszystkim gęstym koronom drzew, które ograniczają dostawanie się znacznej części promieni słonecznych do niższych warstw lasu i gleby. Właśnie dlatego w lesie panuje przyjemny chłód, przynoszący ukojenie w letnie dni. Co więcej, korony drzew zatrzymują napływ gorącego powietrza spoza lasu, co również doceniamy podczas upałów. Trudno wyobrazić sobie lato bez tej naturalnej klimatyzacji. 

2. Dlaczego las chroni nas przed suszą i łagodzi jej skutki 

Las pełni rolę nie tylko naturalnej klimatyzacji, jest też ogromnym magazynem wody. Leśna gleba zatrzymuje aż 62% (tj. 31,5 mld m3) całkowitej ilości wody mogącej potencjalnie zgromadzić się w ciągu roku w polskich lasach. Bardzo istotne są też rośliny, które magazynują 37% wody w lesie. Dzięki temu, że leśne rośliny i gleba intensywnie parują, zmniejszają ryzyko wystąpienia suszy, a jeśli już mamy z nią do czynienia — łagodzą jej skutki. 

Niższa temperatura oraz parowanie wody z roślin sprawiają bowiem, że powietrze w lesie jest mocniej wysycone parą wodną niż na terenie otwartym.  

Mniejsze wahania temperatury i wilgotności w lesie korzystnie wpływają na jego mieszkańców — ten wyjątkowy klimat jest jedną z przyczyn, dla których to właśnie leśne ekosystemy są domem dla większości gatunków roślin i zwierząt w Polsce. 

Obecnie szacuje się, że lasy mogą związać ilość węgla równoważną 1/10 globalnej emisji dwutlenku węgla. 

 

3. Jak las łagodzi skutki zmiany klimatu 

Lasy są bezcenne także, a raczej przede wszystkim (zwłaszcza w dzisiejszych czasach) dlatego, że łagodzą ocieplanie klimatu. W jaki sposób? Bujnie rosnące w nich drzewa wbudowują w swoje tkanki ogromne ilości dwutlenku węgla, który później jest zmagazynowany na kilkadziesiąt, a czasami kilkaset lat. Biomasa drewna to w niemal 50% węgiel. Kluczowa jest jednak rola gleby i ściółki, bo to właśnie ona gromadzi większość (57%) węgla w lesie. Dlatego tak ważna jest ochrona gleby. Powinniśmy dążyć do tego, by w sposób ciągły była pod koronami drzew. Pokrywa roślinna spowalnia proces erozji, m.in. dzięki tworzeniu warstwy ochronnej, zwiększaniu możliwości wsiąkania wody w glebę oraz utrzymywaniu jej zwięzłości przez systemy korzeniowe.  

W 2020 r. całkowity zapas węgla w biomasie drzewnej (nadziemnej, podziemnej i w drewnie martwym) polskich lasów wynosił 923 mln ton. Wartość ta plasuje Polskę na 4. pozycji (po Szwecji, Francji i Niemczech) spośród 25 krajów europejskich, które udostępniły kompletne dane.

4. Jak chronić leśny mikroklimat 

Wyjątkowość lasów jest bezsporna, nie pozostaje więc wątpliwym także to, że leśne ekosystemy wymagają należnej im ochrony. Jak możemy chronić lasy? Używajmy drewna w niezmienionej postaci, w ten sposób opóźniamy emisję CO2 ciągle związanego w jego tkankach. Używajmy go tyle razy, ile to możliwe i oddawajmy papier do recyklingu, żeby maksymalnie wydłużyć cykl jego przydatności i spowolnić powrót magazynowanego dziesiątkami lat dwutlenku węgla. 

Żeby chronić niepowtarzalny klimat lasu, trzeba korzystać z jego zasobów w sposób zrównoważony. Kluczowe jest, żeby pozyskanie drewna odbywało się z dbałością o przyrodę. Dlatego wspieramy certyfikat FSC, którego standardy stawiają najwyższe wymogi w tak istotnych kwestiach jak m.in. ochrona różnorodności biologicznej, starodrzewów, wód i gleb.

5. Dobroczynny wpływ leśnych kąpieli na zdrowie 

Las zapewnia korzyści nie tylko przyrodzie, ale również nam, ludziom. Nie każdy wie, że jedna wizyta w lesie wzmacnia odporność na cały miesiąc! Leczniczy wpływ ekosystemów leśnych na ludzki organizm jest wykorzystywany w terapii lasem. Liczne badania pokazują, że pełni ona istotną funkcję w profilaktyce chorób somatycznych (np. nadciśnieniu tętniczym i cukrzycy), a także zapobiega i pomaga w leczeniu chorób psychicznych z grupy zaburzeń lękowo-depresyjnych. Kąpiele leśne redukują stres fizjologiczny (regulują tętno, ciśnienie krwi, poziom hormonów – kortyzolu, adrenaliny, aktywność układu współczulnego i przywspółczulnego), a także znacząco wspomagają odporność. Fitoncydy wydzielane przez drzewa iglaste mają pozytywny wpływ na aktywność i liczbę tzw. naturalnych zabójców (ang. natural killer cells), czyli komórek biorących udział w niszczeniu komórek zainfekowanych przez patogeny.  

Pozytywny wpływ kąpieli leśnych na ludzkie zdrowie związany jest z obecnością w lasach: 

• mikroorganizmów typowych dla siedlisk leśnych, korzystnie wpływających na funkcjonowanie układu odpornościowego  
• fitoncydów – czyli substancji wytwarzanych przez rośliny, często w celach obronnych, przeciwko grzybom, bakteriom i wirusom 
• olejków eterycznych, które swoim zapachem wprawiają nas w pozytywny nastrój i odprężają 
• ograniczonego nasłonecznienia, czyli mniejszego natężenia światła słonecznego 
• zieleni – kolor ten wpływa pozytywnie na nasz nastrój i system nerwowy  
• niższej temperatury oraz jej mniejszych wahań i ekspozycji na wiatr 
• wyższej wilgotności (niż na terenach otwartych) 
• powietrza przefiltrowanego i oczyszczonego z pyłów i niekorzystnych dla ludzi drobnoustrojów

 

6. Zanocuj w lesie 

Las koi ciało, duszę i zmysły, jest strażnikiem klimatu oraz sprzymierzeńcem w walce z suszą, a w czym jeszcze tkwi jego wyjątkowość? Las ma bardzo duży potencjał, by przeżyć w nim prawdziwą przygodę, a lato stwarza ku temu wprost idealne warunki! Sposobem na doznanie w lesie latem czegoś niezwykłego jest bez wątpienia... spanie w nim, w ramach programu Lasów Państwowych ,,Zanocuj w lesie”. Mapa miejsc, w których takie ,,spanie na dziko” jest dozwolone i legalne (a tylko do takiego zachęcamy!), udostępniona jest na stronie Banku Danych o Lasach. Z kolei na stronie Lasów Państwowych znajdują się odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania związane z programem ,,Zanocuj w lesie”. Przed przystąpieniem do programu, czyli przed spędzeniem nocy w lesie, należy zapoznać się z regulaminem ,,Zanocuj w lesie”.

7. Jak ograniczyć ryzyko pożarowe w lesie 

Niestety lasy właśnie latem, gdy są nam tak potrzebne, nierzadko padają ofiarą ludzkiej bezmyślności. W 2021 r. zarejestrowano w Polsce 2 243 pożarów, a spaleniu uległo 575 ha lasów. Rok później, w 2022 r., w naszym kraju wybuchło trzykrotnie więcej pożarów (6 156), w których spłonęło aż pięciokrotnie więcej lasów (2 795 ha)*. Główne przyczyny to podpalenia — zarówno celowe, jak i nieświadome. Dlatego, w trosce o lasy, przedstawiamy wskazówki, dzięki którym możemy ograniczyć ryzyko pożaru w lesie. 

• Nie rozniecajmy ognia. Jeśli chcemy rozpalić ognisko, zróbmy to w jednym z wielu specjalnie do tego wyznaczonych miejsc. 
• Nie palmy papierosów, bo właśnie niedopałki są częstą przyczyną pożarów. (Z tego zakazu wyłączone są m.in. utwardzone drogi). 
• Przed wejściem do lasu, sprawdzajmy ryzyko pożarowe! Jeśli jest zbyt wysokie, może obowiązywać zakaz wstępu do lasu. Będzie on zaznaczony na tej mapie.  
• Jeśli widzimy pożar, nielegalne ognisko czy inne niepokojące sytuacje z udziałem ognia — natychmiast zaalarmujmy straż pożarną, dzwoniąc pod 998 lub 112! 

8. Leśny savoir-vivre 

Oprócz dobroczynnego wpływu na klimat i nasze zdrowie, las jest przede wszystkim domem dla wielu gatunków roślin i zwierząt, często rzadkich i będących pod ochroną. Z tego względu panują w nim określone zasady, do których każdy odwiedzający las powinien się stosować. Oto te najważniejsze: 

• W parkach narodowych i rezerwatach poruszajmy się tylko po wyznaczonych szlakach, najlepiej pieszo (wjazd na rowerze jest dozwolony tylko w niektórych parkach narodowych). 
• Nie wchodźmy w uprawy leśne i do młodników o wysokości do 4 m. 
• Nie wjeżdżajmy do lasu samochodem, bo nim można poruszać się wyłącznie po specjalnie oznakowanych drogach. 
• Nie zostawiajmy w lesie śmieci, w tym resztek jedzenia (jak np. ogryzka po jabłku czy skórki od banana). Wszystkie odpadki, jakie powstaną podczas pobytu w lesie, wyrzućmy do odpowiedniego kosza, po opuszczeniu lasu.   
• Podziwiajmy roślinność i nie niszczmy jej. Zbierajmy tylko znane nam owoce i grzyby, które nie są pod ochroną. 
• Zachowujmy się cicho. Pamiętajmy, że w lesie jesteśmy gościem. Uszanujmy potrzebę spokoju jego mieszkańców. 
• Jeśli spacerujemy po lesie z psem, koniecznie trzymajmy go na smyczy. Ograniczymy w ten sposób płoszenie dzikich zwierząt i zapobiegniemy ewentualnego, ale potencjalnie groźnego spotkania z dzikim zwierzęciem, które pies mógłby zaatakować (a w odwecie — zwierzę naszego psa).

Lasy to wyjątkowo cenne miejsca i ekosystemy. Zawdzięczamy im znacznie więcej, niż może się nam wydawać, bo ich wpływ na nasze życie jest ogromny i — niestety — wciąż dalece niedoceniany. Liczne korzyści dla przyrody i naszego zdrowia, jakie dają nam lasy, powinny być dla nas motywacją do ich chronienia. Miejmy świadomość, że stabilność lasów jest niezbędna w budowaniu bezpiecznej przyszłości naszych dzieci, wnuków i następnych pokoleń. Bez lasów będziemy w lesie. 

 

 

* BDL, 2022. Bank Danych o Lasach. https:// www.bdl.lasy.gov.pl/portal/zestawienia (stan z 29.06.2022 r.).