23 maja 2019

Niewiele ponad 1/3 (dokładnie 37%) z 246 najdłuższych rzek świata ma (jeszcze) nieuregulowany bieg. To wynik najnowszych badań, opublikowanych w czasopiśmie naukowym ,,Nature". Zapory i zbiorniki retencyjne drastycznie ograniczają różnorodne korzyści zapewniane przez zdrowe rzeki ludziom i środowisku na całym świecie.

Zespół 34 międzynarodowych badaczy z Uniwersytetu McGilla, Fundacji WWF i innych instytucji*, przeprowadzając pierwsze na świecie globalne badanie lokalizacji i ilości rzek o nieuregulowanym biegu, jakie pozostały na naszej planecie**, ocenił status ciągłości 12 mln km rzek na całym świecie.
rzeki
Pierwsze na świecie badanie lokalizacji i ilości rzek o nieuregulowanym biegu na naszej planecie wskazuje na dużą degradację oraz oferuje metodę do śledzenia statusu rzek o nieuregulowanym biegu w czasie.

W Europie, przez wieki niezliczone rzeki były przedzielane zaporami i poddawane dużym modyfikacjom, również w związku z obsługą ok. 25 000 elektrowni wodnych w całej Europie. Zdrowe rzeki zapewniają rybostan słodkowodny, który poprawia bezpieczeństwo żywieniowe setek milionów ludzi, dostarczają osadów, które utrzymują delty rzek powyżej podnoszących się poziomów mórz, zmniejszają wpływ ekstremalnych powodzi i susz, zapobiegają utracie infrastruktury i pól w wyniku erozji oraz wspierają bogactwo różnorodności biologicznej. Zakłócanie ciągłości rzek w ten sposób często zmniejsza lub nawet eliminuje usługi ekosystemowe o krytycznym znaczeniu.

– Tylko 40% rzek w UE ma obecnie status zdrowych rzek, w związku z czym opublikowane wyniki powinny posłużyć jako głośny dzwonek alarmowy dla państw członkowskich UE: czas przestać zwlekać i podjąć pilne działania, aby przywrócić życie naszym rzekom! – powiedział Andreas Baumüller, kierownik Działu Zasobów Naturalnych Europejskiego Biura ds. Strategii Fundacji WWF. – Jako Fundacja WWF, apelujemy do państw członkowskich, aby - zamiast poddawać się naciskom niezrównoważonego przemysłu, do jakiego należą elektrownie wodne, wywiązywały się ze swoich prawnych zobowiązań wynikających z ustawodawstwa UE dotyczącego wód. 

W Europie funkcjonują silne akty prawne – opierające się na Ramowej Dyrektywie Wodnej UE (RDW) – które zapewniają dalszy niezakłócony bieg niewielu rzek kontynentu, które pozostały nieuregulowane. Prawo zobowiązuje również państwa członkowskie do przywrócenia dobrego stanu ich rzek, w tym do usuwania starych lub przestarzałych zapór. Jednak bardzo wiele rządów państw nadal w nadmiernym stopniu korzysta z wyłączeń uwzględnionych w prawodawstwie (wypaczając ich cel), przez co wiele destrukcyjnych projektów nadal jest realizowanych.

Wśród innych danych podanych w artykule ,,Nature" znajduje się informacja, że badacze stwierdzili, że tylko 21 z 91 rzek świata o długości przekraczającej 1000 km, które w przeszłości dopływały do oceanu, nadal zachowuje ciągłość od źródła do morza. Pozostałe na naszej planecie rzeki o nieuregulowanym biegu w dużej mierze ograniczają się do obszarów dalekiej Arktyki, Dorzecza Amazonki i Dorzecza Kongo. W kontynentalnych Stanach Zjednoczonych, Meksyku i Europie praktycznie nie występują już długie lub bardzo długie rzeki o nieuregulowanym biegu (dłuższe niż 500 km).

– Rzeki na całym świecie tworzą złożoną sieć silnie powiązaną z ziemią, wodami gruntowymi i atmosferą – powiedział główny autor, Günther Grill z Wydziału Geografii Uniwersytetu McGilla.

– Rzeki o nieuregulowanym biegu są tak samo ważne dla człowieka, jak i dla środowiska, lecz rozwój gospodarczy na całym świecie sprawia, że jest ich coraz mniej. Nasze badanie opiera się na zdjęciach satelitarnych i innych danych do bardziej szczegółowego badania ilości tych rzek niż kiedykolwiek wcześniej.

Zapory i zbiorniki retencyjne są głównymi czynnikami przerwania ciągłości rzek na całym świecie. Według szacunkowych danych badania na całym świecie istnieje 60 000 dużych zapór, a obecnie planowanych lub budowanych jest ponad 3700 połączonych z elektrowniami wodnymi. Często są planowane i budowane na poziomie poszczególnych projektów, co utrudnia ocenę ich rzeczywistego wpływu na całe dorzecze lub region.


 

Dodatkowe informacje:

*Instytucje biorące udział w badaniu:
Uniwersytet McGilla, WWF USA, WWF Holandia, WWF Wielka Brytania, WWF Obszar Śródziemnomorski, WWF Indie, Uniwersytet Bazylejski, Wspólne Centrum Badawcze (JRC), WWF Chiny, WWF Kanada, WWF Zambia, WWF Program Wielkiego Mekongu, The Nature Conservancy, Uniwersytet Stanu Nevada, WWF Malezja, IHE Delft, WWF Niemcy i HTWG Konstanz, King’s College London, Uniwersytet w Umeå, Szwedzki Uniwersytet Rolniczy, Uniwersytet Waszyngtoński, Uniwersytet Harvarda, Uniwersytet Wisconsin-Madison, Conservation International , WWF Meksyk, WWF International, Uniwersytet Stanforda, Instytut Ekologii Obszarów Słodkowodnych i Rybactwa Śródlądowego Leibniza, Freie Universität Berlin, WWF Brazylia, Uniwersytet Eberharda Karola w Tybindze.

 

**Pierwsza na świecie naukowa definicja rzeki o nieuregulowanym biegu:
Rzeki, w których funkcje i usługi ekosystemowe pozostają w dużej mierze niezmienione przez modyfikacje sieci rzecznej, co pozwala na niezakłóconą wymianę wód, materiałów, gatunków i energii w ramach systemu rzecznego oraz z otaczającymi obszarami.

 

Informacje na temat Ramowej Dyrektywy Wodnej UE (RDW):

  • RDW jest jednym z najbardziej postępowych ekologicznych aktów prawnych UE. Dyrektywa ta wymaga ochrony, poprawy stanu i przywrócenia dobrej kondycji naszych rzek, terenów podmokłych, jezior i wód przybrzeżnych.
  • Zgodnie z RDW rządy państw członkowskich UE podjęły się zapewnienia, że w ogromnej większości akweny nie będą zanieczyszczane oraz osiągną dobry status do 2015 r., a najpóźniej do 2027 r.
     
  • RDW wymaga, aby państwa członkowskie pracowały na rzecz osiągnięcia co najmniej dobrego stanu w każdym akwenie należącym do ich obszarów dorzeczy. Każda państwo członkowskie musi opracować plan dla każdego z obszarów dorzeczy znajdującego się na jego terytorium. Państwa członkowskie powinny również koordynować przygotowanie Planów Zarządzania Dorzeczami dla międzynarodowych obszarów dorzeczy.
  • Plany muszą obejmować cele dla każdego akwenu, przyczyny nieosiągnięcia celów, jeśli dotyczy, oraz program środków wymaganych do spełnienia celów.
  • Zgodnie z RDW wymagane jest, aby Komisja Europejska publikowała sprawozdanie z wdrożenia Dyrektywy co sześć lat. Sprawozdanie to musi obejmować m.in. kontrolę postępów w zakresie wdrażania Dyrektywy oraz badanie przedstawionych Planów Zarządzania Dorzeczami, zgodnie z Art. 15, w tym sugestie dotyczące udoskonalenia przyszłych planów. Pierwsze sprawozdanie oceniające Plany Zarządzania Dorzeczami zostało opublikowane przez Komisję w 2012 r.; obecne sprawozdanie dotyczy drugiego cyklu Planów Zarządzania Dorzeczami (2015-2021).
  • Komisja opublikowała jednocześnie sprawozdanie z wdrażania Dyrektywy Powodziowej, oceniając Plany Zarządzania Ryzykiem Powodzi, jakie państwa członkowskie miały obowiązek przedstawić w 2015 r.
  • W miejscach, w których wdrożono tę dyrektywę, RDW okazała się skutecznie zapewniać realizację jej celów uzyskania dobrego stanu wód oraz braku dalszego zanieczyszczania, efektywnie równoważąc wymogi ekologiczne, społeczne i gospodarcze.
  • RDW przechodzi obecnie standardową rewizję w formie „kontroli stosowności”. Każdy akt prawny UE przechodzi przez taki proces. Kontrola stosowności obejmie kwestie trafności, efektywności, wydajności, spójności oraz wartości dodanej UE w odniesieniu do RDW (i jej dyrektyw „pochodnych”) oraz do Dyrektywy Powodziowej. Obejmuje ciągłe konsultacje z podmiotami zainteresowanymi oraz konsultacje publiczne.

 

Kontakt:
Karolina Kukielska/ kkukielska@wwf.pl
Specjalistka ds. Komunikacji

Zostań Strażnikiem Rzek WWF!

Poznaj nasz program i chroń rzeki razem z nami!

Dołącz do nas!