Stanowisko organizacji pozarządowych z dnia 21 lipca 2020 r.
w sprawie negatywnych skutków zmian ustawy “Prawo oświatowe”

Prezydent skierował do Sejmu projekt zmiany ustawy „Prawo oświatowe”. Nowelizacja nakłada na szkoły dodatkowy obowiązek drobiazgowej weryfikacji organizacji pozarządowych, z którymi współpracują placówki publiczne. W myśl ustawy, organizacja pozarządowa, by działać w szkole, będzie musiała nie tylko uzyskać zgodę dyrektora i rady rodziców, ale również zgodę wszystkich rodziców uczniów uczęszczających do danej szkoły. Organizacja pozarządowa będzie zobligowana do dostarczenia do szkoły m.in. prospektu z prezentacją programu, przedstawieniem jego idei wychowawczych, wskazaniem edukatorów i ich doświadczenia oraz opisu materiałów graficznych i pomocy dydaktycznych, stanowiących elementy programu. Dyrekcja wówczas będzie musiała przekazać materiały rodzicom i zorganizować „referendum” w ich społeczności ws. zgody do współpracy z daną organizacją czy przystąpienia do wybranego programu edukacyjnego.

W praktyce ustawa może znacznie sparaliżować i utrudnić działalność edukacyjną organizacji pozarządowych w szkołach, obniżyć zaufanie Polaków do trzeciego sektora, ograniczyć ofertę edukacyjną, z której korzystają uczniowie i nauczyciele w ramach wzbogacenia szkolnego programu nauczania. Obowiązek wprowadzenia weryfikacji dotyczy wyłącznie szkół publicznych, co oznacza pogłębianie nierówności społecznych i ekonomicznych uczniów w dostępie do bogatej oferty edukacyjnej. Uczniowie mają różnorodne potrzeby i zainteresowania edukacyjne, jednak gdy większość rodziców będzie decydować o zajęciach dostępnych w szkole, mniej popularne zajęcia mogą zostać zablokowane podczas głosowania.  

W momencie, gdy szczególnie pilna i potrzebna jest rzetelna edukacja klimatyczna, a młodzież, nauczyciele i rodzice alarmują, że program szkolny nie przygotowuje wystarczająco do przeciwdziałania skutkom zmiany klimatu, niepokoi nas ograniczenie dostępu do programów i materiałów edukacyjnych z instytucji pozarządowych, uzupełniających edukację szkolną.
 
Fundacja WWF Polska podpisuje się pod stanowiskiem organizacji pozarządowych i wyraża swój sprzeciw wobec projektowanych zmian.

Treść stanowiska

Organizacje społeczne działają w szkołach i innych placówkach na podstawie przepisów prawa. Od ponad 30 lat wykonują ogromną pracę na rzecz polskiej oświaty, towarzyszą nauczycielom oferując ciekawe zajęcia mieszczące się w ramach podstawy programowej np. historii, kultury czy ochrony środowiska jak i proponując dodatkowe zajęcia, które wykraczają poza program szkolny a które służą rozwojowi uczniów Pomagają realizować programy edukacyjne, profilaktyczno–wychowawcze i inne zadania, wynikające z zapisów podstawy programowej i prawa oświatowego. Wspierają pracę niemal wszystkich polskich szkół, tysięcy nauczycieli i nauczycielek, milionów uczniów i uczennic, a także ich rodziców. Prowadzą zajęcia dla uczniów, szkolą nauczycieli i dyrektorów, wprowadzają innowacyjne metody pracy i nowe technologie, pomagają przełamywać szkolne schematy. 

Proponowana nowelizacja wpłynie na pogorszenie jakości pracy polskiego systemu szkolnictwa.

• Proponowane rozwiązania prowadzą do sytuacji, w której decyduje głos większości rodziców, co podważa sens istnienia rad rodziców oraz prawo współdecydowania przez każdego z rodziców o edukacji własnego dziecka. Przyjęcie rozwiązania oznaczałoby, że większość rodziców mogłaby zablokować możliwość uczestniczenia w zajęciach projektowanych dla mniejszości dzieci – np. zajęciach wyrównujących szanse edukacyjne czy wspierających indywidualne uzdolnienia.
• Proponowana ustawa ogranicza możliwość długofalowego planowania pracy szkoły, ponieważ w miejsce dyskusji na linii rada rodziców – dyrekcja wprowadza instytucję referendum przed każdymi zajęciami. 
• Ustawa prezydencka może ograniczyć dostęp uczniów do różnorodnej i bogatej oferty edukacyjnej, w której trzeci sektor jako partner społeczny uzupełnia program szkolny.
• Obsługa kontaktów z organizacjami, przyjmowanie i publikowanie prospektów, organizowanie referendów i inne czynności to także dodatkowa i kosztowna biurokracja. Szkoły zamiast poświęcać czas uczniom i uczennicom będą wypełniać wymogi kolejnej procedury. To może być także krok w kierunku zawężania autonomii dyrektora placówki. Ponadto w małych szkołach poza dużymi miastami, może okazać się, że lokalne organizacje społeczne nie będą miały środków finansowych koniecznych na wydawanie prospektów i zrezygnują z działalności w szkołach, co wpłynie na zawężenie oferty edukacyjnej szkół i na czym  ucierpią uczniowie.
• Zmiany doprowadzą do odcięcia części uczniów od dodatkowych form pomocy i zwiększą nierówności szans w dostępie do edukacji. Większość polskich organizacji działa na rzecz wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży, m.in. poprzez współpracę z placówkami z obszarów i miejscowości z niższym kapitałem kulturowym oraz dbałość o równy i otwarty dostęp wszystkich potencjalnych odbiorców. 
• Proponowane zmiany nie doprowadzą do deklarowanych celów, ponieważ pozwalają na swobodne i niekontrolowane przez nikogo działania podejmowane przez prywatne firmy. W porównaniu z firmami organizacje społeczne mają rozbudowane obowiązki sprawozdawcze i liczne organy publiczne nadzorujące ich działalność. Proponowane zmiany stanowią nieuzasadnione ograniczenie zasady równości podmiotów wobec prawa i naruszenie interesu publicznego. Co więcej, nowelizowany artykuł dotyczy tylko placówek publicznych, czyli prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego. Szkoły niepubliczne będą więc mogły dalej współpracować, z kim zechcą.
   

Proponowana nowelizacja ograniczy więc lub wyraźnie zmniejszy wsparcie trzeciego sektora dla społeczności szkolnych i całej oświaty. Może na długo zniechęcić szkoły do korzystania z programów edukacyjnych i wychowawczych prowadzonych od lat przez społecznych partnerów szkoły – zarówno lokalnych i regionalnych, jak ogólnopolskich. 

Praca organizacji podlega kontroli zarówno w trakcie realizacji zadań, jak i po ich zakończeniu. Rozwiązania proponowane w projekcie ustawy podważają też w pewnym stopniu instytucjonalne zaufanie do organizacji pozarządowych. Zaczną one być traktowane jako instytucje, które trzeba dodatkowo zweryfikować, gdyż ich działania mogą być szkodliwe oraz naruszać prawa rodzicielskie. 

Organizacje społeczne działają także jako pracodawcy, a ich sytuacja finansowa jest niestabilna. Przygotowanie prospektu informacyjnego obciąży organizacje dodatkową pracą i kosztami, co przyznają sami autorzy projektu w ocenie skutków finansowych regulacji. Spodziewamy się również, że wiele placówek szkolnych odstąpi od dotychczasowej współpracy oraz niechętnie będzie się otwierać na uczestnictwo w nowych programach  

Przedstawione w projekcie ustawy rozwiązania nakładają ograniczenia na działalność organizacji pozarządowych w szkołach i placówkach oraz w istotny sposób utrudniają korzystanie z oferowanego przez nie wsparcia edukacyjnego i wychowawczego. Organizacje podpisane pod stanowiskiem wyrażają zatem swój sprzeciw wobec projektowanych zmian.

Sprawdź listę organizacji, które już podpisały się pod stanowiskiem na stronie Obywatele dla Edukacji:

obywateledlaedukacji.org/stanowisko-organizacji-pozarzadowych-21-lipca-2020-r

Chcesz, by Twoja organizacja, placówka, instytucja podpisała stanowisko? Napisz na obywatele.dla.edukacji@gmail.com