Odnawialne źródła energii to nie tylko fotowoltaika. Rozbudowa instalacji OZE, inwestowanie w magazyny energii, modernizacja sieci elektroenergetycznych oraz promocja społeczności energetycznych pozwoli zbudować stabilny i autonomiczny system, dzięki któremu nasz kraj stanie się niezależny i samowystarczalny energetycznie.  

W dalszej części artykułu:

  1. Jak powstaje prąd?
  2. Z czego powstaje darmowa energia
  3. Jak zapewnić bezpieczeństwo energetyczne
  4. Jak poprawić jakość powietrza
  5. Czym jest transformacja energetyczna

1. Jak powstaje prąd?

Energia potrzebna do wytworzenia prądu, umożliwiająca ogrzewanie domów czy korzystanie z transportu zbiorowego już teraz pozyskiwana jest z innych źródeł niż węgiel, ropa czy gaz. OZE to różne rodzaje energii rozproszone wokół nas, z których możemy korzystać nie tylko za pośrednictwem firm energetycznych, ale też samodzielnie. Dzięki prosumentom – czyli osobom produkującym energię na własne potrzeby – zwiększa się niezależność energetyczna obywateli. Najwięcej zielonej energii elektrycznej uzyskujemy w Polsce z wiatru, ale to fotowoltaika jest liderem przydomowych instalacji OZE1. Panele znajdziemy na wielu dachach i na gruncie – zarówno w miastach, jak i na wsiach. Forum Energii, powołując się na dane Agencji Rynku Energii (ARE) za 2022 r. podaje, że w poprzednim roku już jedna piąta (20,6%) wyprodukowanej energii w Polsce pochodziła z OZE. Niestety, dalej około 70% energii w Polsce pochodzi z węgla2.

2. Z czego powstaje darmowa energia

Czerpanie z OZE jest możliwe dla wszystkich – praktycznie wszędzie mamy dostęp do słońca i wiatru. Z tych zasobów możemy korzystać bezpłatnie i nie trzeba ich importować. Przez indywidualnych prosumentów najchętniej wybierane są panele fotowoltaiczne (PV), bo łatwo je zainstalować i są prawie bezobsługowe. Prywatnych mikroinstalacji PV jest w kraju prawie 1,3 miliona, a ich moc, to prawie 10 GW. Wiatraki są wydajniejsze od PV i dobrze działają w zimie i również nocą, ale najlepiej spisują się na dużych wysokościach (nawet powyżej 100 m), dlatego to głównie duże urządzenia o mocy idącej w megawaty. W maju 2023 r. było w Polsce prawie 1,3 mln wiatraków. Największa farma wiatrowa produkuje rocznie tyle prądu, ile zużywają mieszkańcy całego Trójmiasta – mowa o Potęgowie w województwie pomorskim3. Jednak, coraz częściej można spotkać także małe turbiny przydomowe o mocy 3-5 kW4  – czyli mniej więcej tyle ile średnio zużyje lodówka przez trzy dni5. Jeśli nie ma możliwości zainstalowania własnego OZE, dobrym rozwiązaniem może być działanie wspólnie z lokalną społecznością. Praktycznie każdy może, wspólnie z sąsiadami, założyć wspólnotę energetyczną (np. spółdzielnię) i produkować na własny użytek tańszy prąd lub ciepło, korzystając z OZE, jakie cała wspólnota ma w swoim zasięgu. A to nie tylko panele i wiatraki. Można wykorzystać też biogaz czy biomasę, pompy ciepła, geotermię albo inne OZE – o ile nie powodują szkód przyrodniczych.

3. Jak zapewnić bezpieczeństwo energetyczne

Podstawowe źródła energii odnawialnej w Polsce to elektrownie wiatrowe i słoneczne. Te rozwiązania dobrze się uzupełniają, ponieważ wiatr daje więcej energii w miesiącach jesienno-zimowych, kiedy wydajność paneli fotowoltaicznych jest najmniejsza. Do osiągnięcia niezawodności dostaw wymagają jednak współpracy z magazynami energii i nowoczesnych, inteligentnych sieci elektroenergetycznych. Bardzo ważne jest także zarządzanie odbiorem, które pozwoli na lepsze wykorzystanie sieci i energii z OZE. Np. automatyczne włączenie pralki lub naładowanie magazynu energii w czasie, kiedy energii w sieci jest najwięcej – i jest najtańsza (np. w szczycie produkcji fotowoltaicznej).
- Inteligentne sieci i ceny dynamiczne, zależne od aktualnej produkcji, mogą spowodować, że stary składzik na niepotrzebny już węgiel warto będzie przeznaczyć na domowy magazyn energii – komentuje Mikołaj Troczyński, Starszy Specjalista ds. Odnawialnych Źródeł Energii w Fundacji WWF Polska.
Magazyny energii i rozbudowa sieci energetycznej zapewnią stabilność dostaw energii oraz niezależność od zagranicznych dostawców i importu. Warto wspomnieć, że mówimy tu nie tylko o drogich akumulatorach litowo-jonowych, ale o gamie różnorodnych technologii - od domowych zbiorników ciepłej wody użytkowej (zwykły bojler to też magazyn), aż po ogromne elektrownie szczytowo-pompowe.  
- Warto się jednoczyć i zakładać wspólnoty energetyczne – mówi Mikołaj Troczyński. - Umożliwiają one z jednej strony inwestowanie we własne źródła energii osobom bez możliwości zbudowania własnej instalacji, a z drugiej strony zapewniają wykorzystanie potencjału tym członkom wspólnoty, którzy mogą wybudować OZE znacznie przekraczające ich własne potrzeby.  
Społeczności energetyczne umożliwiają obywatelom sięgnięcie po rozwiązania niedostępne dla inwestorów indywidualnych, jak duże wiatraki czy biogazownie, a także udziały w dużych elektrowniach OZE (np. w farmach wiatrowych) zlokalizowanych w ich gminach.
W Polsce mamy szereg możliwości kolektywnego korzystania z energetyki obywatelskiej, od różnych modeli prosumentów (lokatorski, zbiorowy, wirtualny) przez spółdzielnie energetyczne aż po klastry energii. Jednak rozwiązania te wciąż mają wiele ograniczeń i wymagają rozwinięcia i wzbogacenia.
– komentuje Troczyński i przy okazji przypomina, że pierwszym krokiem do niezależności energetycznej powinno być zmniejszenie zapotrzebowania na ciepło, czyli termomodernizacja budynków, obejmująca izolację termiczną, odzysk energii i na końcu zainstalowanie optymalnego, bezemisyjnego źródła ciepła.

4. Jak poprawić jakość powietrza

Polacy zasługują na to, by żyć w bezpiecznym i czystym otoczeniu.  Już teraz, aż 6 mln osób każdego roku boryka się z chorobami płuc, astmą, alergiami i innymi dolegliwościami wynikającymi najprawdopodobniej z warunków, w jakich żyjemy6. 40 tyś. osób umiera corocznie na choroby związane ze smogiem7. Dla porównania w wypadkach samochodowych zginęło w poprzednim roku mniej niż 2000 osób8. Jeśli nic się nie zmieni, ucierpi na tym nie przyszłe pokolenie, ale przede wszystkim my sami.
Dobrym przykładem jak można pokonać ten problem jest Wielka Brytania. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu londyński smog był nieporównywalnie większy niż ten, z jakim mamy do czynienia dziś. Jednak Brytyjczykom udało się zredukować zużycie węgla prawie do zera. W chwili obecnej 1/3 energii w Wielkiej Brytanii pochodzi z OZE i tylko 2% z węgla. Od 2024 r. Wielka Brytania nie będzie w ogóle korzystać z tego surowca9.  

5. Czym jest transformacja energetyczna

Osiągnięcie równowagi pomiędzy emitowaniem oraz pochłanianiem gazów cieplarnianych, jest możliwe! Im mniej będziemy emitować gazów cieplarnianych, tym szybciej zatrzymamy wzrost globalnej temperatury i pozwolimy otaczającej nas przyrodzie odetchnąć. A wtedy odetchniemy również my. Bardzo ważne będą działania na poziomie krajowym, regionalnym, lokalnym. Na przykład dalszy rozwój odnawialnej energetyki obywatelskiej, którą polskie państwo powinno wspierać – a więc takiej, w której każdy może produkować i magazynować swoją energię - przyczyni się do redukcji emisji gazów cieplarnianych, jednocześnie zwiększając nasze własne bezpieczeństwo dostaw energii. Fundacja WWF Polska od lat prowadzi też działania edukacyjne informujące o możliwych, tanich i bezpiecznych rozwiązaniach przyczyniających się do poprawy dobrostanu obywateli. Pamiętajmy, że transformacja energetyczna i jej znaczenie dla zmiany klimatu to nie tylko bezpieczeństwo energetyczne. To elementy globalnej układanki, od której zależą również tak ważne sprawy, jak bezpieczeństwo żywnościowe, dostępność wody czy jakość powietrza. Zachęcamy do zapoznania się z najważniejszymi postulatami, których wdrożenie przyczyni się do poprawy naszego – mojego i Twojego jutra.

 

Przypisy:
1 https://www.rynekelektryczny.pl/energia-elektryczna-ze-zrodel-odnawialnych/
2 https://www.forum-energii.eu/pl/dane-o-energetyce/za-rok-2022#:~:text=Produkcja%20energii%20elektrycznej%20w%202022%20r.&text=70%2C7%25%20wyni%C3%B3s%C5%82%20udzia%C5%82%20w%C4%99gla,ni%C5%BC%20w%202021%20r
3 https://smoglab.pl/potegowo-od-rolniczej-wsi-po-wiatrakowa-potege/
4 https://www.rynekelektryczny.pl/moc-zainstalowana-farm-wiatrowych-w-polsce/#:~:text=Prosumenci%20energii%20wiatrowej,do%20sieci%2027%2C2%20MWh.
5 https://maxelektro.pl/poradniki/ile-pradu-zuzywa-lodowka,5008
6 https://biznes.newseria.pl/news/na-choroby-pluc-cierpi,p943331100
7 https://cowzdrowiu.pl/aktualnosci/post/pierwszy-pacjent-w-polsce-oficjalnie-chory-przez-smog#:~:text=Polska%20wci%C4%85%C5%BC%20pozostaje%20jednym%20z,unosz%C4%85cych%20si%C4%99%20w%20polskim%20po
8 https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C1554232%2Cspadek-liczby-wypadkow-drogowych-w-polsce-zginelo-349-mniej-osob-policja
9 https://biznesalert.pl/wielka-brytania-wegiel-odejscie-energetyka/